پرسیارا سهرهکه یا ڤێ گۆتارێ ئهڤه یه: گهلۆ رێکخستنا دهولهتا ئیسلامی، یان دهستههلاتا کوردی ب ڤێ فهلسهفا حوکمرانیێ ل سهر جڤاکێ کوردی مهترسیدارتره ؟
رێکخستنا دهولهتا ئیسلامی یا ئیراق و شامێ، رێکخستنهکا سیاسی یه، پرۆژهیهک مهزنه و حهساباتێن خوه یێن تایبهت ههنه، ئالاڤهکه ژ ئالاڤێن سیاسی د ئاجێندایا هندهک دهولهتێن ههرێمی و نێڤدهولهتی ده، وهکو ئاڤاهی ژی ل سهر بونیاتهک هزری و دینی هاته ئاڤاکرن و دهڤهرا رۆژههلاتا ناڤهراستێ باشترین ههمبێزه بۆ وێ و ههر رێکخستنهکا دی یا دینی / سیاسی. واته، ههم وهک رێکخستن ههم ژی وهک پیشهسازی ئهنجامهکا خوهزایی یه بۆ ئاوایێ پراکتیزهیا دینی و سیاسی ل دهڤهرێ. باندۆرێن وێ پتر سیاسی و ئابۆری نه، چونکو بۆ وێ مهرهمێ هاتییه دورستکرن. ئهو دکارت کارتێکرنێ ل سیستهمێن سیاسی ل هندهک وهلاتان (ئیراق، سووریا، تورکیا، ئیران و دهولهتێن کهنداڤی) بکت، بهلێ نکارت کارتێکرنهکا راستهراست ل سترهکتوورا جڤاکێن وان وهلاتان بکت، چونکو غایهت ئهو نینه و ههگهر هات و هندهک باندۆر پهیدا ژی بوو، هینگێ دێ ل سهر ئاستێ تاکهکهسان یان بازنێن بهرتهنگ بت.
کا چاوان وێ رێکخستنێ کارتێکرنێن نێگهتیڤ ل سهر پرسا سیاسی ل دهڤهرێ ههبوون و کورد ژی تهڤا، ئهها وهسان کارتێکرنێن پۆزهتیڤ ژی ههنه و ئهم کورد ههتا رادهیهکێ مفادار بوون ب تایبهت د ئاستێ ههرێمی و نێڤدهولهتی ده، بنێره ب درێژییا دیرۆکا کوردی هۆکارێ بابهتی لاواز بوویه، بهلێ دگهل هاتنا وێ رێکخستنێ، ئهو هۆکاره بهێز بوویه ههتا وێ رادێ کو ههڤال و ههڤپهیمانێن نێڤدهولهتی بۆ کوردان پهیدا بوونه، لێ مخابن هۆکارێ زاتی د ئاستێ پێویست ده نینه.
بزاڤا دهولهتا ئیسلامی نکارییه و نکارت کارتێکرنهک نێگهتیڤ ل جڤاکێ کوردستانی بکت، بهلکو ب بهروڤاژی. ئهو بوویه هۆکار کو ههناسا بهرخوهدان و کوردبوونێ ل نک تاکێ کوردستانی بلند ببت، ئێدی ل سهرانسهر باشوور و رۆژئاڤایێ کوردستانێ و بێ دوودلی بهشداری خهبات و بهرههنگاریێ بوو، ههتا وێ رادێ کو پێشمهرگه و شهرڤان د میدیایا جیهانی ده بوونه هێما و خلاسکهرێن مرۆڤاتیێ ژ تیرۆرێ.
دبت بۆ هندهک خواندڤانان سهیر بت ههگهر ئهز بێژم دهستههلاتا کوردی ب ڤێ فهلسهفا حوکمرانیێ ژ ههر بزاڤهکا دی پتر زیانێ دگههینت جڤاکێ کوردی! بهلێ دۆرهێلێ جڤاکی ب خوه بهلگهیه ل سهر وێ ئاخاڤتنێ. دووباره دبێژم، رێکخستنا دهولهتا ئیسلامی باندۆرهک دووسهری ل سیاسهتێ دکت، بهلێ دهستههلاتا کوردی باندۆرهکا ئێکسهری و نێگهتیڤ ل جڤاکێ کوردی دکت، چاوان؟!
جڤاکێ کوردی، کو ب سهدان سالان خهباتێ دکت، ب هزاران شههید وهکو قوربانی دانه، چو نهمایه و ب چاڤێ سهرێ خوه نهدیتی، بهردهوام هێز دایه بزاڤا رزگاریخوازا کوردستانی هێژ ل سهردهمێ پارتیزانی و ههتا نها، بهلێ ل بهرانبهر وێ کهدێ، دهستههلاتا کوردی ل باشوور وهکو پێویست سهرهدهری دگهل جڤاکی و ههلویستێ وی نهکرییه. جڤاک بنگههـه و ههر تێگههـ و پێکهاتهیهکێ پێدڤی، گهرهکه بۆ بهرژهوهندا وی جڤاکی بت، بهلێ د ڤان سێ سالێن دوماهیکێ ده، ههر تێگههـ و پێکهاتهیهک نه د بهرژهوهندا جڤاکێ کوردی ده بوو. هندهک کهس و لایهن رێکخستنا دهولهتا ئیسلامی دکن بههانه بۆ قهیرانان و ڤێ رهوشا دامایی، دبت ههتا رادهیهکێ ئهو بههانه راست بت. بهلێ یهکهمین جار نینه دهستههلاتا کوردی ئهقلێ بههانهگهری پراکتیزه دکت. دیاره کهسێن بێ پرۆژه و ئیسنیاتیڤ بهردهوام وی ئهقلی بکاردهینن و قهت باسێ ئهقلێ رهخنهیی ناکن رهنگه چونکو د فهلسهفه و ئهدهبیاتا وان ده نینه.
دهستههلات د سادهترین پێناسا خوه ده، ئهوه خزمهتا جڤاکی بکت و ههگهر نهکر، هینگێ سهنگ و بوهایێ خوه ژ دهست ددت. دهستههلاتا کوردی نهشیایه سیاسهتێن گشتی ب ئاوایهکێ تهندورست د ناڤ جڤاکی ده پراکتیزه بکت، ههروهسان نهشیایه ئارمانجێن وێ سیاسهتێ ژی تهکووز بکت ب تایبهت ئارمانجێن زانستی(علمي)، گهشهپێدان (تنموي) و پراکتیکی (مهني و عملي).
کا ئهم ل جۆرێن سیاسهتێن دهولهتێ / ههرێمێ بنێرن ئهڤجار لێبگهرن کا دهستههلاتا کوردی سهرکهڤتن د کیژان بواری ده سهلماندییه:
سیاسهتا یاسایی، سیاسهتا خوهپارازتنێ، سیاسهتا چاکسازی، سیاسهتا پارێزگاری / خوهپارازتنێ، سیاسهتا گهشهپێدان و ئاڤهدانی، سیاسهتا دسپلینێ، سیاسهتا هێما و واتهیی، سیاسهتا ناڤخوهیی، سیاسهتا دهرهکی، سیاسهتا خزمهتگوزاری، سیاسهتا دیپلۆماسی، سیاسهتا ستراتیژی، سیاسهتا ئهسکهری، سیاسهتا دارایی، سیاسهتا ئابۆری، سیاسهتا ئاسایشی، سیاسهتا ههرێمی، سیاسهتا بهرههمدانێ، سیاسهتا نێڤدهولهتی، سیاسهتا تهکتیکی، سیاسهتا بارێ نهئاسایی / تهنگاڤییان، سیاسهتا نهتهوهیی، سیاسهتا نیشتیمانی، سیاسهتا ئیدارا خوهیی، سیاسهتا فهدرالی و...هتد.
دبت هندهک جۆرێن دی ژی ههبن، بهلێ یا گرینگ ئهوه کو جڤاکێ کوردستانی ب درێژییا دیرۆکا خوه، نهڤیایه بارێ دهستههلاتێ (ژ سهردهمێ میرنشینان ههتا نها) گران بکت، بهلکو ب مافێن ههری ساده و ساکار رازی بوویه. نها ژی پرانییا تهخ و چینێن جڤاکی ب تنێ وان مافێن ساده و ساکار دخوازن دا ب ئاوایهکێ سهرفراز بژین. راسته ئهو پرسا خوه یا نیشتیمانی و نهتهوهیی ماندهلا ناکن و ئهز دلنیامه کو ئاماده نه هێژ قوربانان بدن، بهلێ درهنگمانا وێ پرسێ نابیته بههانه کو دهستههلات جڤاکی ژ مافێن ساده و ساکار مهحرووم بکت.
ئهو دهستههلاتا نکارت خزمهتا تاک و جڤاکی بکت، مافێن وی یێن ههری ساده و ساکار دابین بکت، قهت نکارت پرسگرێکێن سیاسی یێن مهزن وهکو پرسا مافێ چارهنڤیس یان دهولهتێ ژی چارهسهر بکت و ههگهر هات و پریتانسیۆن (ئیدیعاکرن)ب وێ چهندێ کر، هینگێ ژ جارچووڤێ پرۆپاگهندا حزبی و سیاسی دهرناکهڤت.
جڤاکێ کوردی ب سهدان سالان شیایه بێ دهولهت خوه راگرت، نهبوونا دهولهتێ نهبوو سهدهم بۆ تێکدانا جڤاکێ کوردستانی و کارێکتهرا مرۆڤێ کوردستانی، بهلکو ب بهروڤاژی، بوو هۆکار و پالدهرهک کو ئهو تاک و جڤاک پتر ل مافێن خوه بگهرت و ههول بدت ب رێکا ههموو جۆرێن خهبات و تێکۆشینێ و سهرهرایی ههبوونا داگیرکهر و سهردهستێن توند زاتێ خوه تهحقیق بکت. بهلێ نهبوونا وان مافێن ساده و ساکار، دکارت ب سانههی زیانێ بگههینت جڤاکێ کوردستانی و د دوماهیکا دوماهیکێ ده ئهو جڤاکه تهفکیک ببت، گهلهک ژ بوها و پرنسیپێن خوه ژ دهست بدت.
سیاسهتا (قطع الاعناق ولا قطع الارزاق/ قوتکرنا سهری نهکو قوتکرنا ئهرزاقی) ب تنێ دهستههلاتێن دیکتاتۆر دژی جڤاکێن خوه پراکتیزه دکن. مهرهم ژ وێ سیاسهتێ ئهوه جڤاک بێدهنگ، ملکهچ و ههوادار ببت، بهلێ ئهو سیاسهتهکا کهڤنه و دگهل سهردهمێ جیهانگێریێ ناگونجت. ژخوه ئێک ژ پرسگرێکێن مللهتێن رۆژههلاتا ناڤهراستێ ئهوه کو درهنگ ب تشتان دحهست. فکرا ماکیاڤیللی و ههڤبیرێن وی بۆ دهستههلاتێ بهری سهدان سالان پراکتیزه دبوو، ژنوو دهستههلات و سیاسهتمهدارێن کورد دخوازن ل 2016 پراکتیزه بکن، بۆ نموونه پشتی کو "تیتۆ" بوویه سهرۆکوهزیرێ یۆغسلاڤیا، سهرۆکێ سووری "حافز ئهسهد" دچت پیرۆزباهییا وی و د روینشتنهکا تایبهت ده ژێ دخوازت هندهک پێشنیازان بدتێ! تیتۆ دبێژت: تۆ ڤان مریشکان (مریشکێن رۆمانی) ل دهوروبهری من دبینی؟ ئهو برسی نه، بهلێ ئهز زوو ب زوو نانی نادم وان، ههر بێههنکێ پاریکهکێ دهاڤێژم بهر وان دا تێر نهبن و دوور نهکهڤن، تۆ ژی وێ سیاسهتێ دگهل مللهتێ خوه بکاربهینه. حافز ئهسهدی ئهو پێشنیازه کره گوهارک و کر گوهێ خوه، بهلێ ئهم ههموو دبینن کا وێ سیاسهتێ سووریا بهر ب کیژان ئاقاری ڤه بر! ههروهسان نموونهیهکا دی دهربارێ دهستههلاتا میسری ل سهردهمێ حونسی موبارهکی. ملیاردێرهک میسری، قهستا حوسنی موبارهکی دکت و دبێژتێ کوڕێ ته جهمال گهلهک من تهنگاڤ دکت ههر چهنده ئهز دگهل تهخسیر ناکم، حونسی موبارهک ل جهێ کو بهلا جهمالی ژێ ڤهکت، پرسیار دکت کا وی چهند کوڕ ههنه، کابرا دبێژت سێ کوڕ! موبارهک دبێژت، ئێ جهمالی ژی وهکو کوڕێ خوه یێ چارێ حهساب بکه! ههلبهت ههگهر دهولهت یا کهسان بت، یاسا و دهستوور سهروهر نهبن، نه حوکمێ سڤیل و دهزگههان بت، دێ بهرهلاهی و فهرتهنه بت. بهلێ دهم ب سهر وان جۆره سیاسهتان ڤه چوو، ئێدی دهمێ دهولهتا سڤیل و ههڤوهلاتیبوونێ یه، دهمێ دهولهتا یاسا و دهستووری یه، نه دهمێ خاپاندن و بسهردهبرنا تاک و جڤاکی یه ب هندهک سیاسهتێن کالهڤاژ و ترسناک.
خواندهڤانێ هێژا، بالا خوه بدێ، ب درێژییا دیرۆکا کوردی تاکهکهسێ کورد وهکو ڤێگاڤێ رهشبین و دامایی نهبوویه دگهل کو ب درێژییا دیرۆکێ سهردهستان حوکم کرییه، بهلێ نها کورد ب خوه حوکمی دکن.
ئهڤه واتهیا چ دگههینت؟ کو کورد ههمان سیاسهتا سهردهستان دگهل مللهتی پراکتیزه دکت. ل دووڤ فامکرنا سهردهستان، فهلسهفه و ئهدهبیاتا وان یا سیاسی، گهلهک نۆرماله ئهو مللهتی برسی بکن، دهربدهر بکن، ئازار بدن، بێ کار و خزمهتگوزاری بهێلن و...هتد، بهلێ کارهساته کو دهستههلاتهکا کوردی وان کریاران ئهنجام بدت و ل بههانهیان بگهرت. ئهز پشتراستم ههگهر ئهڤ قهیرانا ههیی قهیرانهکا سهرتاسهری با، چو فهرق جوداهی د ناڤبهرا تاکهکهسێن جڤاکێ کوردستانی ده نهبان، هینگێ مللهتێ مه دا خوه دیته بهر و مییهک ژ خوه شاش نهدکر، بهلێ فهرق و جوداهییهکا مهزن د ئاستێ تاکهکهسان ده ههیه. ئهڤ قهیرانه ب تنێ بۆ فهرمانبهر، ههژار و بهلهنگازانه، ما ته دیتییه بهرپرسهک بالا گازنده کرین، ما ته دیتییه بازرگانهک (شریکێ بهرپرسی) رهخنهیهک کری، ما ته دیتییه موستهفیدهکێ کو چهندێن پارچێن ئهردی وهگرتین یان چهندین راتبان وهردگرت، خوه نهرازی کری؟! نهخێر. ب تنێ د سهرێ فهرمانبهر، فهقیر و ژاران ده دشکێت و ب تنێ ل دهمێ دهنگدان و هلبژارتنان وان رهبهنان قهدرێ خوه ههیه دا کو دیسان بهێته ئیستیغلالکرن و خاپاندن.
باندۆرا ڤان قهیرانان ل سهر جڤاکێ کوردی زێده خرابه، دکارت ب سانههی وی جڤاکێ بێ کارێکتهر بهێلت و کارێکتهرا وی یا ههیی ژی بلهوتینت، چاوان؟!
ئێك: ل سهر ئاستێ خێزانێ، ههلویستێ دایبابان ههمبهر زارۆکان لاواز دبت ب تایبهت ههلویستێ بابی، ژبهرکو جڤاکهک بابسالاری یه، ئهو بهرپرسیاره ژ دابینکرنا پاریێ نانی و ئاستێ ژیارێ، بهلێ نهبوونا کار، دامهزراندن و راتبی، وی بابی تهنگاڤ دکت، دوور نینه پهنایێ بۆ دهینان ببت ئهو ژی کهس ئاماده نینه هاریکار بت، نهخوه ههگهر بهردهوام بوو دوور نینه ئێدی ههیبهت و قهدرێ وی د ناڤ خێزانێ ده کێم ببت ههتا دگههت وێ رادێ کو بوون و نهبوونا وی وهکههڤ بت. ئێدی کهس گوهێ خوه نادیته وی، دبیته ههلامهتهک د ئاڤهییهکێ تاری، سار و ڤالا ده.
دوو: ل سهر ئاستێ فهرمی، فهرمانبهر بێزار دبت، نکارت د سازییا خوه ده ببت ئۆرگانهک ئاکتیڤ ژبهرکو راتب و پاداشت نینن، لهورا بایێ وی سار دبت و پێگری ب دهوامێ وهکو پێدڤی ناهێته کرن، ههروهسان دهستههلاتا کاری ژی هێز و بوهایێ خوه ژ دهست ددت، ئێدی بریار، رێنما و راسپاراده وهکو حوبر ل سهر کاغهزان دمینن.
سێ: ل سهر ئاستێ ژیانا جڤاکی و بازارێ، سیاسهتا دارستانێ پراکتیزه دبت، واته هێز و بهرژهوهندا کهسایهتی زاڵ دبت، دلۆڤانی، جوامێری و دلسۆزی نامینن، خهلک ههست و ههلویستێن خوه ل ههڤدوو دجێربینن، ئێدی زمانێ تۆلێرانس غائیب دبت و زمانێ توندی و گهفان بهربهلاڤ دبت. خهلک ژ سوبا دترست نهکو خراپتر بت، لهورا پێ ل دل و ئهقلێ خوه دکت و پهنایێ بۆ ههر ئالاڤهکێ دبت کو بهشداری سوبایهک سهقامگیر ببت تهنانهت ههگهر ئهو ئالاڤ نهرهوا ژی بت. ههر وهسان، ئاستێ تاوانێ بلند دبت ژبهرکو ئاستێ ههژاری و بهلهنگازیێ بلند بوویه و دهمێ کو باژێر و کۆمهلگههـ ب جارهکێ تاری دبن، هینگێ دهلیڤهیا تاوانێ زێده دبت.
چار: ل جهێ هزرکرن و رهخنێ، زمانێ ترانه و نوکتان پهیدا دبت و دهستههلات ژی وێ چهندێ دخوازت، ژبهرکو ترانه و نوکته نکارن گۆتار یان پرۆژیهکێ تهندورست پێک بهینن، بهلکو ب تنێ بۆ ههناسهدانێ (تنفیس) ێ نه، بهلێ هزر و رهخنه دوو چهکێن بهێزن و غائیب دبن. دیاره رهوشێن ئاوارته و تراژیدی، چارهسهری و هزرێن ئاوارته دڤێن، نهکو پێکهنیک و ترانه، بهلێ هندهک کهس ب بههانهیا ئابزێردێ (عبثیة) و هونهرا کۆمێدیایێ دخوازن مللهت ههناسا خوه بدت و غهزهبا خوه ب ئاخاڤتنان دهرببرت.
پێنج: هندهک بوها، پرهنسیپ، شهرم و ماقیلی نامینن. ئێدی نه مللهت شهرمێ ژ دهستههلاتێ و حوکوومهتێ دکت و نه ژی ئهو شهرمێ ژ مللهتی دکن. ئێدی کهسێ های ژ کهسێ نامینت، ههرکهس دبت کورێ بابێ خوه، د کێدهرێ ره بقهتت بۆ وی نهخهمه. ئهڤه ب خوه ب خوه کوژتنا روحا یهکبوون و ئینتیمائێ یه د ناڤا جڤاکی ده.
شهش: مللهتهک بهێته برسیکرن، د تاریێ ده بژیت، بێ کار بت، چو هزر بۆ وی مللهتی ناهێته کرن و ئهو ب خوه ژی دهستان ژ خوه بهرددت ههتا وێ رادێ کو دبیته مللهتهکێ بێ پرس، بێ دۆز، بێ مافێ چارهنڤیس، ئیدی خوهزیکێن بهرێ دخوازت و ژ کاروانێ جیهانگێری و پێشکهڤتنێ دهێته دابران، ئێدی وهکو قووناغێن سهرهتایی (مهشاعییا دێرین) رۆژێن خوه دبت سهری و ل بهخت و بارێ ئاسمانان دمینت ههتا ژیانا وی ب دوماهیک بهێت.
ههفت و دوماهیک: تاکهکهسێ کو د تاری (نهبوونا کارهبێ)، برس (نهبوونا راتبان) و نهزانینێ (نهبوونا یاسا و دادپهروهریێ) ده بژیت، نابت تاکهکهسهکێ خوهدان کارێکتهرهک سهردهمانه، نابت ئۆرگانهکێ ئاکتیڤ و بهرههمدار، نابت رهقهمهک د ههڤکێشا سیاسی و ئابۆری ده، بهلکو دبت بوونهوهرهک رهزیل و مهلوول، ههژار و بهلهنگاز، دهروێش و پارسهک، لهورا ئێدی نابیته گهف ل سهر بهرژهوهندا حوکوومهتێ و پارتێن سیاسی وهک کو ئهو هزردکن، بهلێ ئهز ب خوه هزرهک دی دکم: دیاره پرانییا دهستههلاتێن دڤهرێ وه کرن، بهلێ ل دماهیکێ ئهو ب خوه رهزیل و مهلوول بوون، بوونه قهرهقووز د دهستێ مللهتێن خوه ده ههتا وێ رادێ کو کونمشک ل وان بوونه قهیسهری.
کهسهک مینا سهدام حسێن یان قهزافی د دوماهیک کێلیکان ژی ده، ئاماده بوو کاغهزا سپی بۆ دهولهتێن زلهێز ئیمزا بکت ب تنێ کو وی ژ غهزهب و تۆلڤهکرنا مللهتی بپارێزن، بهلێ دهولهتان پشتا خوه دایێ و ئهو ب تنێ هێلان.
ئهڤه بانگهوازییهکا بۆ دهستههلاتا کوردی کو ل مللهتێ خوه بزڤرن و وهکو پێویست خزمهتا وی بکن، بهری کو کێلیکهک بهێت و ههسرهتا وه کاغهزا سپی و ئیمزایهک بت.
سهبری سلێڤانهیی
3 – 5 / 01 / 2017
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق